متاستاز مغز

متاستاز مغز تومورهایی هستند که ابتدا در بافت ها و اعضای خارج از مغز ایجاد شده، سپس به مغز راه می یابند. این تومورها نوع رایج و پیچیده ای از سرطان سیستمیک هستند و علت اصلی ناخوشی و مرگ در بیمارانی به شمار می روند که مبتلا به سرطان می باشند. آنها رایج ترین نوع تومورهای داخل جمجمه ای هستند که میزان بروزشان ممکن است افزایش یابد. هر ساله حدود ۱۷۰۰۰۰ مورد جدید از متاستاز مغزی در ایالات متحده تشخیص داده می شود.

گروه های در معرض خطر

گرچه تقریبا هر توموری در هر قسمتی از بدن که رشد یافته باشد میتواند به مغز گسترش یابد، اما میزان بروز متاستاز مغزی در هر سرطانی متفاوت از دیگری است. سرطان ریه، سینه، پوست، کلیه و روده بزرگ از اصلی ترین علل بروز متاستازهای مغزی به شمار میروند.

در این میان سرطان اولیه ریه (تومورهای اولیه ریوی) رتبه نخست را داشته چرا که ۳۰ الی ۶۰ درصد از متاستازهای مغزی در نتیجه گسترش سرطان ریه به مغز ایجاد می گردند. ۲۰ الی ۳۰ درصد از بیمارانی هم که مبتلا به سرطان سینه می باشند ممکن است در نهایت به متاستاز مغزی دچار گردند.

میزان بروز متاستاز مغزی با سن سنجیده می شود. اوج بروز این سرطان در دهه پنجم و هفتم عمر می باشد که پس از آن نیز رو به کاهش می گذارد. میزان بروز متاستاز مغزی در کودکان کمتر از بزرگسالان می باشد. چرا که کثرت وقوع آن در کودکان ۶ الی ۱۳ درصد برآورد شده است. هر چند که کثرت وقوع متاستاز مغزی در زنان و مردان یکسان می باشد، اما با این وجود، علل اولیه بروز آن در میان این دو گروه متفاوت است. سرطان ریه اصلی ترین عامل بروز متاستاز مغزی در مردان به شمار می رود، در حالی که علت اصلی بروز این بیماری در زنان سرطان سینه گزارش شده است

علائم متاستاز مغز

گذشته از علائمی که در زیر به آنها اشاره خواهد شد، بسیاری از بیماران علائم دیگری را هم تجربه می کنند که ریشه در تومور اصلی و نخستین دارد

افزایش فشار داخل جمجمه ای

در بسیاری از بیماران، متاستازهای مغزی شامل علائمی نظیر گسترش و یا رشد ضایعات درون جمجمه ای و همچنین افزایش فشار داخل جمجمه ای می باشند. رایج ترین علائم و یا کلی ترین نشانه های فشار درون جمجمه ای شامل سردرد، حالت تهوع و اختلال در هوشیاری می باشد.

سردرد

سردرد اولین نشانه ایست که نیمی از بیماران مبتلا به تومورهای مغزی آن را تجربه می کنند. وقتی این بیماری به حد خاصی می رسد، در این موقع دیگر اغلب بیماران آن را تجربه خواهند کرد.

حالت تهوع

حالت تهوع ممکن است گاهی به همراه سردرد بروز کند. این نشانه به ویژه در کودکان دیده می شود. تهوع ناشی از متاستاز مغزی در کودکان شدید می باشد.

تغییر در هوشیاری

بیمارانی که مبتلا به تومور مغزی می باشند به طور کل در مراحلی از بروز این بیماری تغییرات مختصری را در هوشیاری تجربه خواهند کرد. این تغییرات می تواند هم در سطح هوشیاری باشد و هم در ارتباط با کیفیت آن. یک تومور مغزی می تواند منجر به طیف گسترده ای از تغییرات در وضعیت روانی بیمار گردد. این تغییرات ممکن است هم در رابطه با تغییرات ظریف شخصیتی باشند و هم می تواند منجر به کما رفتن عمیق و غیر قابل بازگشت بیمار گردند.

تشنج یا حملات صرعی

معمولا ۳۵ درصد از بیمارانی که مبتلا به تومور مغزی می باشند، حملات صرعی را تجربه خوهند کرد. سن، خطر بروز صرع را افزایش می دهد. این موضوع به ویژه در افراد بالای ۴۵ سال که مبتلا به تومور مغزی می باشند، صدق می کند.

علائم عصبی خاص

در حالی که سردرد، تغییر وضعیت روانی و صرع نتیجه رشد تومور در بخش های زیادی از مغز است، برخی از علائم می تواند نتیجه رشد تومور در محلی خاص باشد. علائم عصبی خاص آن قسمت هایی از بدن را دربرمی گیرد که در جهت مخالف محل رشد تومور قرار دارند. بنابراین ما در آن قسمت ها ممکن است شاهد علائمی نظیر گزگز شدن و تغییر در عصب های حرکتی باشیم (مانند احساس ضعف و فلج خفیف یک سویه(

تشخیص رادیولوژی

متاستازهای مغزی از طریق تست های تشخیصی زیر قابل تشخیص خواهند بود.

CAT اسکن (توموگرافی محوری کامپیوتری که CT نام دارد). انجام سی تی اسکن می تواند هم از طریق استفاده از ماده حاجب خوراکی و وریدی صورت پذیرد و هم بدون آن. چرا که از این طریق می توان تومور را بهتر مشاهده نمود.

ام.آر.آی )تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) که به نام ان.ام.آر هم شناخته می باشد. در این روش با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی می توان تصویر بهتر و واضح تری از مغز ارائه داد. این روش اگر با به کارگیری حاجب خوراکی و وریدی همراه باشد به عنوان بهترین ابزار ارزیابی رادیوگرافی در تشخیص متاستازهای مغزی خواهد بود.

علاوه بر دو تست تشخیصی ذکر شده در بالا، جراح مغز و اعصاب ممکن است درخواست مطالعات پیچیده تری کند.

روش های درمان متاستاز مغز

درمان با توجه به اندازه و نوع تومور، محل اولیه آن و سلامت کلی بیمار می تواند متفاوت باشد. هدف از درمان کاهش و زدودن علائم و بهبود عملکرد بیمار می باشد.

دارو

داروهای غیر شیمی درمانی:

این داروها به منظور کاهش درد، کنترل تشنج (صرع) و کم کردن ورم تومور تجویز می گردند. این داروها عبارتند از داروهای مسکن، فنی توئین و کورتیزون.

داروهای شیمی درمانی:

این داروها به منظور حمله و کشتن سلول های سرطانی که مدام در حال تقسیم می باشند، طراحی شده اند. شیمی درمانی می تواند باعث درمان تمامی مغز گردد. علاوه بر این، چندین محل بروز سرطان نیز می تواند به طور همزمان درمان گردد.

جراحی

جراحی یکی از مهمترین بخش های مدیریت سرطان در برخی از بیمارانی است که مبتلا به متاستاز مغزی می باشند. در طول جراحی، اولین بافت به منظور تائید تشخیص برداشته می شود. در ادامه تومور هم که ضایعه نامیده می شود، برداشته می شود. جراحی زمانی انجام می گیرد که پزشک مسئول تشخیص دهد، این روش بیشتر از روش های دیگر باعث کاهش علائم شده و عمر بیمار را هم افزایش می دهد.

پرتودرمانی

روش دیگر پرتودرمانی نام دارد. از این روش برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شود. مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی با دز تقطیع شده نیز می تواند برای تمامی قسمت های مغز به کار گرفته شود. جراحی تشعشعی استریوتاکتیک که پیشرفت بزرگی در پرتودرمانی محسوب می شود از یک تکنیک سه بعدی و گانا نایف برای هدایت کردن دز بالایی از اشعه استفاده می کند. مزیت این روش، درمان ضایعاتی است که از طریق جراحی نمی توان آنها را از بین برد. این شیوه از درمان کم خطر بوده و در زمان کوتاهی می توان به نتیجه دلخواه رسید.

سایر شیوه های درمان

آزمایش های جدیدی در حال بررسی است که هدف از آن استفاده از شیوه ژن درمانی در درمان متاستاز مغزی می باشد. البته استفاده از شیوه ژن درمانی در معالجه متاستاز مغزی در حال حاضر تنها در حد یک خیال می باشد.

پیش بینی بیماری

در حالت کلی، خروجی احتمالی چندان خوشایند به نظر نمی رسد. بسیاری از افرادی که مبتلا به تومورهای مغزی متاستاز می باشند، به نوع گسترده ای از متاستاز مغزی دچار شده اند. در چنین مواردی، مرگ ممکن است ظرف دو سال به سراغ این بیماران آید. عوامل تعیین کننده پیش بینی بیماری بسیار پیچیده بوده و به مواردی نظیر وضعیت سیستمیک بیماری، گستره فقدان عصبی، مدت زمان بین تشخیص اولیه سرطان و تشخیص متاستاز مغزی، نوع تومار اولیه و طبیعت آن، اندازه و میزان تهاجمی بودن ضایعه متاستازی بستگی دارد